Obiekt Miesiąca – Wrzesień 2025

Płyta żeliwna z budynku rozdzielni elektrycznej w Starachowicach.

Nr inwentarzowy MPT.AH.554

Napis na tablicy brzmi następująco: „Rozpoczęta za życia Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego linia elektryczna 150.000 woltów z krańcowymi stacjami transformatorowymi w Mościcach i Starachowicach. Pierwsza w Polsce tego rodzaju i rozmiarów budowa, pracą polskich inżynierów, techników i robotników, po pokonaniu znacznych trudności technicznych a przy użyciu urządzeń wykonanych w Polsce, w czasie od kwietnia 1935 do grudnia 1937 wykonana została przez Ministerstwo Spraw Wojskowych za Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego, Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza, prezesa Rady Ministrów gen. dr. F. Sławoj-Składkowskiego, ministra spraw wojskowych gen. T. Kasprzyckiego, szefa administracji armii gen. inż. A. Liwinowicza, zastępcy szefa adm. armii płk. Wł. Filipkowskiego, szefa przemysłu wojennego płk. inż. O. Czuruka, szefa budownictwa wojskowego dyr. inż. L. Torunia, pod kierownictwem Komitetu Technicznego Budowy w składzie: przewodniczący i zast. mjr inż. M. Smidowicz i inż. W. Jakubowski, członkowie: ppłk. T. Szmoniewski, mjr S. Pawłowski, inż. E. Zieliński, inż. J. Trypolski, inż. M Günther i kpt. inż. E. Storczyk. Projekty opracowała i budowę wykonała Sp. Akc. Zjednoczenie Elektrowni Okr. Radomsko-Kieleckiego „ZEORK” za prezesa zarządu śp. dr. inż. S. Ossowskiego i dyr. śp. inż. Z. Huberta, a po ich śmierci prezesa zarządu inż. W. K. Wierzejskiego, dyr. inż. S. Kaniewskiego. Główny kierownik budowy i zast. w.dyr. inż. W. Demel i inż. L. Jung. Kierownicy odcinków budowy: inż. J. Miller i inż. S. Kraterski”.

Tablicę odsłonięto 30 XII 1937 r. Jej wykonawcą byli warszawscy ludwisarze L. Kranc i T. Łempicki. Jak można wyczytać w pracy pana Ireneusza Kulińskiego, spółka ZEORK jako pierwsza w Polsce przystąpiła do budowy linii przesyłowych najwyższego napięcia. W 1933 r. ZEORK otrzymał z Ministerstwa Przemysłu i Handlu zlecenie na opracowanie projektu technicznego budowy linii przesyłowej Mościce – Starachowice. W 1934 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych zleciło wykonanie budowy linii spółce. Praca przy budowie linii przesyłowych była bardzo ciężka. Początkowo trzeba było siłą mięśni podnosić i montować ciężkie, wysokie słupy drewniane. Później stalowe konstrukcje, dowożone w terenie najczęściej transportem konnym do miejsc mało dostępnych. Elementy konstrukcji montowano także w terenie. Przy budowie linii w 87% wykorzystano materiały i urządzenia krajowe. Linia budowana była przez rzekę Wisłę i przez Góry Świętokrzyskie, gdzie w większości nie było dróg dojazdowych. Stacja w Starachowicach zajmowała 3 ha, a kubatura budynku wynosiła 8000 m³. Do bezpośredniej łączności telefonicznej między Mościcami i Starachowicami zainstalowano samoczynne urządzenia telefoniczne wysokiej częstotliwości na przewodach linii przesyłowej. Należy podkreślić, że takie urządzenia wykonano w Polsce pierwszy raz. W kwietniu 1937 r. Ministerstwo Przemysłu i Handlu zleciło spółce opracowanie projektu technicznego linii o napięciu 150 KV i długości 146 km Starachowice – Warszawa STAWAR. Połączone linie z Mościc do Starachowic i Warszawy miały przesyłać energię elektryczną z elektrowni w Rożnowie budowanej na zaporze rzeki Dunajec. Budowa tej linii została przerwana w 1939 r. działaniami wojennymi. Jednakże Niemcy w 1941 r. zakończyli budowę tej linii przemysłowej, a także elektrownię w Rożnowie. Wymieniono tylko na liniach przewody miedziane na stalowe. W 1938 r. ZEORK miał w Starachowicach dwie placówki: Biuro Budowy Linii Przemysłowej Mościcie – Starachowice Odcinek Starachowice – Szczucin oraz placówkę terenową Wierzbnik, której zadaniem było podłączenie do sieci elektrycznej nowych odbiorców, usuwanie uszkodzeń w swoim rejonie działania, wystawianie rachunków za pobór prądu. Pracownicy terenowi mieli także zadanie przyłączenia do sieci nowych odbiorców indywidualnych. Większe placówki monterskie miały dodatkowe posterunki mające za zadanie konserwację przydzielonych odcinków sieci elektrycznych. Placówki ZEORKU znajdowały się w budynku przy ulicy ks. Radoszewskiego 2c.

24 września, 2025

Powiązane wpisy